Dieta na Żylaki, czyli co jeść aby przeciwdziałać żylakom?
Autor: Mateusz Grabda, licencjowany dietetyk i trener personalny
Żylaki najczęściej dotyczą kończyn dolnych i stanowią problem nie tylko natury estetycznej, ale mogą też prowadzić do groźnych powikłań.
Same w sobie żylaki chorobą nie są, a jedynie objawem Przewlekłej Choroby Żylnej (PChŻ), w której żyły powierzchniowe tworzą widoczne i wyczuwalne uwypuklenia, dając dolegliwości w postaci obrzęków, swędzenia, mrowienia, pieczenia, bolesności i ciężkości nóg czy kurczów mięśniowych.
Inną dolegliwością, którą nazwiemy żylakami, są żylaki odbytu, tzw. hemoroidy. W tym przypadku mamy do czynienia z przekrwieniem guzków krwawniczych w obrębie odbytu.
Możemy wyróżnić hemoroidy wewnętrzne i zewnętrzne. Oprócz pieczenia i bolesności, może dochodzić również do krwawienia z odbytu.
Spis Treści
Jak dochodzi do powstawania żylaków?
Przyczyn jest naprawdę wiele, skupmy się jednak na takich, na które będziemy mogli wpłynąć dietą lub aktywnością fizyczną.
Żylaki kończyn dolnych mogą powstawać na skutek zbyt długiego przebywania w pozycji stojącej lub siedzącej oraz gdy miała miejsce wcześniej zakrzepica naczyń dolnych.
Większą skłonność do żylaków mają również osoby z nadmierną masą ciała czy osłabionymi mięśniami łydek, mówi się także o roli wysoce przetworzonej żywności w patogenezie żylaków [1,3].
Żylaki mogą rozwijać się na skutek niewydolności zastawek żylnych, co utrudnia powrót krwi, rozwoju nadciśnienia żylnego czy rozszerzenia żyły [1]. Może również dochodzić do zaburzeń struktury naczyniowej, co wyzwala reakcję zapalną i dalsze zmiany w obrębie naczynia żylnego [4].
Hemoroidy natomiast powstają, gdy dojdzie do wzrostu ciśnienia w odbytniczych splotach żylnych lub do zastoju krwi.
Może do tego dochodzić w przypadku nawykowych zaparć, biegunek, u osób prowadzących siedzący tryb życia, ale też w przypadku ćwiczeń z dużymi ciężarami (choć bardziej mogą nasilać same objawy bólowe czy krwawienie, niż być bezpośrednią przyczyną) [2]. Hemoroidy mogą też towarzyszyć m.in. marskości wątroby [5].
Dieta na żylaki kończyn dolnych
Pierwszym etapem leczenia jest często działanie zachowawcze pacjenta – odpoczynek w pozycji leżącej, unoszenie nóg w górę, stosowanie bandaży lub specjalnych rajstop uciskowych.
W miarę progresji choroby może być konieczne stosowanie leków przeciwobrzękowych czy wspomagających gojenie się wrzodów. Ostatecznością natomiast są różnego rodzaju zabiegi inwazyjne.
Żylaki na nogach
O diecie nie mówi się zbyt dużo, choć to właśnie zmiana stylu życia powinna być pierwszym krokiem w radzeniu sobie z dolegliwościami.
Zachorowalność na PChŻ wiązana jest z zachodnim stylem odżywiania, tj. bogatym w nasycone kwasy tłuszczowe, cukry proste, ubogim w błonnik oraz z niską aktywnością fizyczną.
Czynniki te mogą prowadzić do otyłości, czyli jednej z głównych przyczyn żylaków [6].
Znaczenia błonnika w diecie na żylaki
Skąd w tym wszystkim błonnik?
Jedna z hipotez mówi o tym, że nieodpowiednia podaż błonnika prowadzi do zaparć, a te z kolei stwarzają potrzebę zwiększonego napięcia podczas defekacji, podwyższającego ciśnienie śródbrzuszne i jego transmisję to głównych naczyń żylnych kończyn dolnych.
W wyniku całego procesu dochodzi do rozszerzenia naczyń i uszkodzenia zastawek [6,7,8].
Zatem kluczową zmianą w żywieniu powinno być wprowadzenie odpowiedniej ilości błonnika do naszej diety – ok. 25-40 g/dobę, a gdy zaparcia już występują – nawet do 50-60 g/dobę.
Dobrym jego źródłem będą pieczywo pełnoziarniste, gruboziarniste kasze, brązowy ryż, otręby, warzywa i owoce, orzechy czy nasiona.
Dobrą zmianą będzie również rezygnacja z przetworzonych produktów oraz wprowadzenie do diety produktów fermentowanych, np. kefiru, jogurtów czy kiszonych ogórków [9].
Wzmocnienie ścian naczyń
Nadciśnienie żylne niekorzystnie wpływa na sprężystość naczyń, a powstający hialuronian prowadzi do uczucia ciężkości i obrzęków kończyn. Pomocne mogą się wówczas okazać substancje pochodzenia roślinnego.
Jedną z nich jest escyna – mieszanina saponin z nasion kasztanowca zwyczajnego (Aesculus hippocastanum), która wykazuje działanie zmniejszające obrzęki, poprawiające przepływ krwi i wzmacniające naczynia.
Sugerowana dzienna dawka wynosi 100 mg (2 razy po 50 mg) [10,11].
Kolejne pomocne substancje to diosmina i hesperydyna. Stanowią składnik popularnych leków na żylaki, które są dostępne bez recepty. Taka forma jest też najlepiej przyswajalna.
Diosmina poprawia powrót żylny, działa przeciwobrzękowo, przeciwkrwotocznie i przeciwzapalnie. Hesperydyna działa podobnie, dodatkowo stymuluje produkcję kolagenu.
Obie substancje występują w owocach cytrusowych, jednak ich biodostępność jest znikoma [9,12]. Dzienna podaż preparatu z diosminą i hesperydyną w dawce 1 g może zwiększyć prawdopodobieństwo wyleczenia żylaków nawet o 32% [13].
Przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo, a także wzmacniająco i uszczelniająco na ściany naczyń działa wyciąg z ruszczyka kolczastego (Ruscus aculeatus), zawierający ruskogeniny. Możemy go znaleźć jako dodatek do wielu preparatów leczniczych [9].
Syntezę kolagenu, głównego składnika ścian naczyń, zwiększy z kolei witamina C. Rutyna natomiast spotęguje działanie kwasu askorbinowego – znajdziemy ją w kaszy gryczanej, dziurawcu, aronii, kwiatach czarnego bzu [9].
Na zmniejszenie stanu zapalnego i poprawę profilu lipidowego wpłyną także wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, które znajdziemy m.in. w oleju lnianym, oleju rzepakowym, orzechach włoskich i tłustych rybach [14].
Wskazane będzie także ogólne zwiększenie spożycia warzyw i owoców oraz sięganie po herbaty, kawę czy kakao, które stanowią bogactwo polifenoli o szerokim spektrum działania, korzystnym nie tylko w tej chorobie [9].
Zapobieganie i leczenie otyłości
Nadmierna masa ciała to dużo większe obciążenie dla nóg, problemy z wykonywaniem jakiejkolwiek aktywności, a tym samym ryzyko rozwinięcia PChŻ.
Badania pokazują, że bardziej efektywne jest zapobieganie otyłości niż jej leczenie, nie mniej jednak każdy moment jest dobry, aby zmienić nawyki.
Wprowadzenie ujemnego bilansu kalorycznego lub kontrola spożywanych kalorii, unikanie słodyczy, słonych przekąsek, regularne spożywanie posiłków i częstsze sięganie po wodę to niektóre z czynników, które warto wprowadzić w życie. Bardzo pomocna będzie również aktywność fizyczna.
Przy już występujących żylakach warto zwrócić się o poradę do lekarza, czy i jakie ćwiczenia będą mogły być wykonywane [6,9].
Zalecenia żywieniowe dla osób borykających się z żylakami odbytu w zasadzie sprowadzają się do dwóch rzeczy: spożycia większej ilości błonnika i dbania o prawidłową masę ciała.
Tak naprawdę czynniki ryzyka rozwoju hemoroidów nie zostały jasno określone, a badania często wykazują zgoła odmienne wyniki niż by nam się wydawało. Spośród trzech prac, względną zgodność można przypisać właśnie odpowiedniemu spożyciu błonnika (brak zaparć), jako czynnikowi zmniejszającemu ryzyko dolegliwości.
Otyłość, aktywność fizyczna czy siedzący tryb życia nie zawsze wykazywały powiązanie, choć uważa się, że rolę mogą odgrywać tutaj predyspozycje [15-17].
Nie mniej jednak dobre nawyki każdemu wyjdą na zdrowie, dlatego wprowadź do diety przynajmniej 35 g błonnika dziennie (przy już występujących zaparciach, podobnie jak przy żylakach nóg, więcej), pij ok. 2 litrów płynów dziennie i ogranicz produkty mocno przetworzone. Unikaj także ostrych przypraw i produktów je zawierających oraz alkoholu.
Jedz regularnie i wprowadź aktywność fizyczną, którą bez problemu wykonasz, utrzymuj odpowiednią masę ciała [18].
Galati, G., De Vincentis, A., Ripetti, V., La Vaccara, V., Vespasiani-Gentilucci, U., Mazzarelli, C., … & Picardi, A. (2014). Haemorrhoidal disease in severe portal hypertension: a combined approach with transjugular intrahepatic portosystemic shunt (TIPS) and transanal haemorrhoidal dearterialization (THD). Archives of medical science: AMS, 10(1), 195. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3953988/
Lee, A. J., Evans, C. J., Hau, C. M., & Fowkes, F. G. R. (2001). Fiber intake, constipation, and risk of varicose veins in the general population: Edinburgh Vein Study. Journal of clinical epidemiology, 54(4), 423-429. https://www.unboundmedicine.com/medline/citation/11297893/full_citation
Eliza Lamer-Zarawska, Barbara Kowal-Gierczak, Jan Niedworok (red.): Fitoterapia i leki roślinne. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007, s. 183–184.
Heaney, R. P., Kopecky, S., Maki, K. C., Hathcock, J., MacKay, D., & Wallace, T. C. (2012). A review of calcium supplements and cardiovascular disease risk. Advances in nutrition, 3(6), 763-771. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4153275/
Peery, A. F., Sandler, R. S., Galanko, J. A., Bresalier, R. S., Figueiredo, J. C., Ahnen, D. J., … & Baron, J. A. (2015). Risk factors for hemorrhoids on screening colonoscopy. PLoS One, 10(9), e0139100. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4583402/
Pigot, F., Siproudhis, L., & Allaert, F. A. (2005). Risk factors associated with hemorrhoidal symptoms in specialized consultation. Gastroenterologie clinique et biologique, 29(12), 1270-1274. https://www.em-consulte.com/en/article/100126
Dodaj komentarz