Gruźlica (łac. tuberculosis) to choroba zakaźna wywoływana przez prątki gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis). Najczęściej atakuje płuca, ale może również dotyczyć innych narządów.
Choć w wielu krajach jej występowanie znacznie się zmniejszyło, nadal stanowi poważne zagrożenie zdrowotne – zwłaszcza wśród osób z osłabioną odpornością.
Wczesne wykrycie gruźlicy znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie. Jakie badania pomagają zdiagnozować tę chorobę?
Spis Treści
Przyczyny gruźlicy – jak dochodzi do zakażenia?
Gruźlicę wywołuje bakteria Mycobacterium tuberculosis, nazywana prątkiem Kocha. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową – poprzez wdychanie powietrza zawierającego drobne cząsteczki śliny lub wydzieliny z dróg oddechowych osoby chorej. Wystarczy dłuższy, bliski kontakt z osobą zakażoną, zwłaszcza w pomieszczeniach zamkniętych i źle wentylowanych.
Nie każdy kontakt z prątkiem prowadzi do zachorowania – u wielu osób układ odpornościowy skutecznie blokuje rozwój choroby.
Gruźlica może jednak pozostawać w formie utajonej przez wiele lat i ujawnić się dopiero wtedy, gdy odporność organizmu osłabnie, np. w wyniku:
-
zakażenia wirusem HIV,
-
chorób przewlekłych (cukrzyca, niewydolność nerek),
-
leczenia immunosupresyjnego (np. po przeszczepach),
-
niedożywienia,
-
uzależnień (alkohol, narkotyki),
-
podeszłego wieku.
Jakie są objawy sugerujące gruźlicę?
Zanim lekarz zleci konkretne badania, zwykle analizuje objawy pacjenta. Do typowych oznak gruźlicy płuc należą:
-
przewlekły kaszel trwający ponad 3 tygodnie, często z odkrztuszaniem wydzieliny (czasem z krwią),
-
utrata masy ciała,
-
nocne poty,
-
stany podgorączkowe lub gorączka,
-
osłabienie i uczucie zmęczenia.
W przypadku gruźlicy pozapłucnej objawy są mniej typowe i zależą od lokalizacji choroby – mogą dotyczyć układu moczowego, węzłów chłonnych, kości czy ośrodkowego układu nerwowego.
Jakie są najczęściej stosowane badania diagnozujące gruźlicę?
Rozpoznanie gruźlicy opiera się na wynikach kilku badań. Ich wybór zależy od lokalizacji zakażenia, ogólnego stanu zdrowia pacjenta oraz dostępności diagnostyki.
Badania wykrywające gruźlicę:
-
RTG klatki piersiowej – podstawowe badanie obrazowe, pozwala ocenić zmiany w płucach sugerujące gruźlicę.
-
Badanie plwociny – wykrycie prątków gruźlicy w plwocinie pacjenta metodą mikroskopową lub posiewu.
-
Test tuberkulinowy (Mantoux) – skórna próba oceniająca reakcję immunologiczną na obecność prątków (stosowana głównie w diagnostyce gruźlicy utajonej).
-
IGRA (Interferon Gamma Release Assays) – nowocześniejszy test krwi wykrywający reakcję układu odpornościowego na prątki gruźlicy, bardziej specyficzny niż próba tuberkulinowa.
-
Tomografia komputerowa (TK) – umożliwia dokładniejszą ocenę zmian w płucach lub w innych narządach.
-
Biopsja – wykonywana przy podejrzeniu gruźlicy pozapłucnej; pozwala na pobranie próbki tkanki do badań histopatologicznych i mikrobiologicznych.
-
Badania molekularne (np. PCR) – pozwalają szybko i dokładnie wykryć DNA prątków gruźlicy w materiale klinicznym. (Źródło: https://diag.pl/sklep/badania/gruzlica-z-okresleniem-wrazliwosci-na-ryfampicyne-i-izoniazyd-oraz-inne-pratki-niegruzlicze-met-real-time-pcr/)
Badania przesiewowe i kontrolne
W grupach ryzyka (np. osoby z HIV, osoby bezdomne, pracownicy służby zdrowia) stosuje się badania przesiewowe, np. IGRA lub próbę tuberkulinową.
Po leczeniu gruźlicy również przeprowadza się badania kontrolne, aby upewnić się, że doszło do całkowitego wyleczenia.
Jak leczy się gruźlicę?
Leczenie gruźlicy polega na długotrwałym przyjmowaniu specjalistycznych leków przeciwprątkowych.
Terapia trwa zazwyczaj co najmniej 6 miesięcy, a w niektórych przypadkach nawet dłużej – w zależności od lokalizacji zakażenia, oporności bakterii i stanu pacjenta.
Podstawowe leczenie obejmuje kilkulekową terapię skojarzoną, najczęściej z użyciem leków takich jak:
-
izoniazyd (INH),
-
ryfampicyna (RMP),
-
pyrazynamid (PZA),
-
etambutol (EMB).
W pierwszej fazie leczenia stosuje się wszystkie cztery leki (zwykle przez 2 miesiące), a następnie, w fazie podtrzymującej, kontynuuje się terapię dwoma z nich (izoniazyd + ryfampicyna) przez kolejne 4 miesiące.
Ważne jest, aby nie przerywać leczenia i stosować się do zaleceń lekarza – nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej. Przerwanie terapii może prowadzić do nawrotu choroby i rozwoju opornych szczepów bakterii, co znacznie utrudnia dalsze leczenie.
W przypadku gruźlicy lekoopornej (MDR-TB lub XDR-TB) stosuje się inne, silniejsze leki, a czas leczenia może się wydłużyć do 18–24 miesięcy.
Podsumowanie
Gruźlica jest chorobą, którą można skutecznie leczyć, jeśli zostanie odpowiednio wcześnie rozpoznana.
Diagnostyka opiera się na różnych metodach – od badań obrazowych po testy laboratoryjne.
Jeśli masz przewlekły kaszel, utratę masy ciała lub inne niepokojące objawy, nie zwlekaj z wizytą u lekarza – szybka diagnoza może uratować zdrowie, a nawet życie.
Dodaj komentarz